YARGITAY İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRME HUKUK GENEL KURULU KARARI

24 ARALIK 2003 TARİHLİ RESMİ GAZETE

SAYI: 25326

YARGITAY İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRME HUKUK GENEL KURULU KARARI

ESAS NO:            : 2001/1

KARAR NO:           : 2003/1

ÖZET: TARAFLAR ARASINDA YAZILI ŞEKİLDE YAPILMAMIŞ OLMAKLA BİRLİKTE GEÇERLİ SÖZLEŞME İLİŞKİSİNDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARDA FATURALARA (BEDELİN BELLİ BİR SÜREDE ÖDENMEMESİ HALİNDE VADE FARKI ÖDENİR) İBARESİNİN YAZILARAK KARŞI TARAFA TEBLİĞİ VE KARŞI TARAFÇA TTK.NUN 23/2. MADDESİ UYARINCA SEKİZ GÜN İÇİNDE İTİRAZ EDİLMEMESİ HALİNDE BU DURUM SADECE FATURA MÜNDERECATININ KESİNLEŞMESİ SONUCUNU DOĞURUP VADE FARKININ DAVALI YANCA KABUL EDİLDİĞİ VE İSTENEBİLECEĞİ ANLAMINA GELMEYECEĞİNE”

L. BAŞVURULAR VE YARGITAY BİRİNCİ BAŞKANLIK KURULU KARARI

           ” SÖZLEŞME İLİŞKİSİNDEN DOĞAN BEDELİN BELİRLİ BİR SÜREDE ÖDENMEMESİ DURUMUNDA VADE FARKININ İSTENEBİLMESİ İÇİN TARAFLAR ARASINDA MUTLAKA YAZILIL SÖZLEŞME YA DA TİCARİ TEAMÜLÜN OLMASI GEREKİP GEREKMEDİĞİ, BU İKİ KOŞULUN HERHANGİ BİRİSİNİN YOKLUĞU HALİNDE DÜZENLENEN FATURALARDA VADE FARKI UYGULANACAĞINA İLİŞKİN İBAREYE YER VERİLİP, ALICININ DA BU FATURAYA TÜRK TİCARET KANUNU’NUN 23/2. MADDESİ UYARINCA SEKİZ GÜN İÇERİSNİDE İTİRAZ ETMEMESİ HALİNDE VADE FARKI ALACAĞININ DOĞUP DOĞMAYACAĞI HUSUSNDA YARGITAY ONBİRİNCİ VE ONDOKUZUNCU HUKUK DAİRELERİ İLE ONÜÇÜNCÜ VE ONBEŞİNCİ HUKUK DAİRELERİ ARASINDA GÖRÜŞ AYKIRILIĞI BULUNDUĞUNDAN BAHİSLE, BU AYKIRILIĞIN İÇTİHATLARIN BİRLEŞTİRLMESİ YOLUYLA GİDERİLMESİ, ANTAALYA ASLİYE 2. HUKUK HAKİMLİĞİ’ NİN 22.06.2000 TARİHLİ BAŞVURUSUYLA İSTENİLMİŞTİR.

             YARGITAY YASASI’ NIN 10. MADDESİ GEREĞİNCE TOPLANAN YARGITAY BİRİNCİ BAŞKANLIK KURULUNUN 17.05.2001 GÜN VE 53 SAYILI KARARI İLE;

             ” SÖZLEŞME İLİŞKİSİYLE İLGİLİ DÜZENLENEN FATURADA YER ALAN VADE FARKI UYGULANACAĞINA İLİŞKİN KAYDA, SÜRESİ İÇERİSİNDE İTİRAZ EDİLMEMESİ DURUMUNDA, VADE FARKI BORCUNUN DOĞUP DOĞMAYACAĞI” KONUSUNDA YARĞITAY KARARLARI ARASINDA GÖRÜŞ AYKIRILIĞI BULUNDUĞU, BU AYKIRILIĞIN İÇTİHATLARIN BİRLEŞTİRİLMESİ YOLUYLA GİDERİLMESİ İSTENMİŞ; KONU İLE İLGİLİ YARGITAY ÜÇÜNCÜ HUKUK DAİRESİ,ONBİRİNCİ HUKUK DAİRESİ, ONÜÇÜNCÜ HUKUK DAİRESİ, ONBEŞİNCİ HUKUK DAİRESİ, ONDOKUZUNCU HUKUK DAİRESİ, HUKUK GENEL KURULU BAŞKANLIKLARINDAN ALINAN GÖRÜŞLERİN VE GÖNDEREXİLEN KARARLARIN DEĞERLENDİRİLMESİNDE, ” SÖZLEŞME İLİŞKİSİNDEN DOĞAN BEDELİN BELİRLİ BİR SÜREDE ÖDENMEMESİ DURUMUNDA VADE FARKININ İSTENİLEBİLMESİ İÇİN TARAFLAR ARASINDA MUTLAKA YAZILI SÖZLEŞME YA DA TİCARİ TEAMÜLÜN OLMASI GEREKİP GEREKMEDİĞİ, BU İKİ KOŞULDAN BİRİSİNİN BULUNMAMASI DURUMUNDA, DÜZENLENEN FATURALARA VADE FARKI UYGUULANACAĞINA İLİŞKİN İBAREYE YER VERİLİP ALICININ BU FATURAYA T.T.YASASI’NIN23/2. MADDESİNE GÖRE, SEKİZ GÜN İÇERİSNİDE İTİRAZ ETMEMESİ DURUMUNDA VADE FARKI ALACAĞININ DOĞUP DOĞMAYACAĞI” KONUSUNDA YARGITAY ONBİRİNCİ VE ONDOKUZUNCU HUKUK DAİRELERİ İLE ONÜÇÜNCÜ VE ONBEŞİNCİ HUKUK DAİRELERİ KARARLARI ARASINDA GÖRÜŞ AYKIRILIĞI BULUNDUĞUNDAN, BU AYKIRILIĞIN YARGITAY İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRME HUKUK GENEL KURULUNDA GİDERİLMESİ GEREKTİĞİNE, GÖRÜŞME TARİHİ DAHA SONRA BİRİNCİ BAŞKANLIKA BELİRLENMEK ÜZERE RAPORTÖR ÜŞE GÖREVLENDİRİLMESİNE” OYBİRLİĞİ İLE KARAR VERİLMİŞTİR.

             YUKARIDA YAZILI YARGITAY KARARI GEREĞİ İŞLEMLİ EVRAKIN RAPORTÖRE TEVDİİNDEN SONRA EVRAKA EKLENMEK ÜZERE YARGITAY BİRİNCİ BAŞKANLIĞININ 01.10.2001 GÜ, 67434 VE 22.03.2002 GÜN, 2517 SAYILI YAZILARI EKİNDE GÖNDERİLEN AVUKAT CENGİZ ÖZLER VE AVUKAT E. DİLARA GÜNGÖR İMZALI 04.09.2001 TARİHLİ VE AVUKAT BETÜL ÖZVERİ İMZALI 19.03.2002 TARİHLİ VE AYRICA AVUKAT VAHİDE GÜZELCANDERE, AVUKAT MURAT ALBAYRAK, AVUKAT ERHAN GÜCLÜ DÜDÜKCÜ İMZALI 27.1.2003 TARİHLİ DİLEKÇELERİ VE EKLERİNDE DE İLK TALEBE EK OLARAK; ” FATURALARA KONULAN (GECİKME HALİNDE AYLIK VADE FARKI UYGULANACAĞINA DAİR) KAYDIR GEÇERLİ OLUP OLMADIĞI” HUSUSUNDA İÇTİHATLARIN BİRLEŞTİRLMESİ İSTENMİŞTİR. BU BAŞVURU DA İLK BAŞVURU NEDENİYLE İÇTİHATLARIN BİRLEŞTİRİLMESİ GEREKTİĞİNE İLİŞKİN YARGITAY BİRİNCİ BAŞKANLIK KURULUNUN 17.05.2001 GÜN VE 53 SAYILI KARARI KAPSAMINDA ELE ALINMIŞTIR.

LL. GÖRÜŞ AYKIRILIĞININ GİDERİLMESİ İSTEMİNE KONU KARARLAR:

      YARGITAY 11. HUKUK DAİRESİ KARARLARI : 25.04.1986 GÜN VE 1986/2106-2457; 14.04.1997 GÜR VE 1997/2370-2823; 07.04.1997 GÜN VE 1997/2143-2532; 30.12.1997 GÜN VE 1997/9003-1997*9899; 18.11.1997 GÜN VE 1997/7465- 8328; 28.05.1998 GÜN VE 1998/2217-3959;08.06.1998 GÜN VE 1998/2545-4295 SAYILI,

      YARGITAY 19. HUKUK DAİRESİ KARARLARI : 07.04.1997 GÜN VE 1996/9616-3685; 08.07.1997 GÜN VE 1997/4623-7110; 22.10.1996 GÜN VE 1996/2687-9344; 05.11.1996 GÜN VE 1996/1521-9702 ; 31.03.2000 GÜN VE 1999/8237-2000/2348; 16.06.1997 GÜN VE 1996/9584-1997/6210; 10.10.1996 GÜN VE 1995/10941-1996/8943;21.10.1996 GÜN VE 1996/1889-11306;29.11.1996 GÜN VE 1996/2717-1996/10707; 07.03.2000 GÜN VE 2000/5829-8209; 05.12.2000 GÜN VE 2000/5889-8414; 21.03.20002 GÜN VE 2001/4471-2002/1963; 12.04.2002 GÜN VE 2001/5134-2805 SAYILI,

     YARGITAY 13. HUKUK DAİRESİ KARARLARI: 09.03.1999 GÜN VE 1998/10118 -1999/1668 SAYILI,

     YARGITAY 15. HUKUK DAİRESİ KARARLARI; 15.11.1999 GÜN VE 1999/4192-4070; 11.05.1999 GÜN VE 1999/1670-1854; 02.06.1997 GÜN VE 1997/1761-2886; 11.05.1999/1670-1854 SAYILI,

    LLL. GÖRÜŞ AYKIRILIĞININ GİDERİLMESİ İSTEMİNDE DAYANILAN KARARLARDA BELİRTİLEN GÖRÜŞLERİN ÖZETİ;

    ÖNCELİKLE BELİRTMEKTE YARAR VARDIR Kİ; İNCELENEN KARARLAR KAPSAMLARINA GÖRE, VADE FARKI İSTENEBİLMESİ İÇİN YANLAR ARASINDA BU YÖNDE YAZILI BİR ZÖLEŞMENİN YA DA BU DOĞRULTUDA OLUŞMUŞ BİR TEAMÜLÜN BULUNMASININ ŞART OLDUĞU HUSUSUNDA İLGİLİ DAİRELER ARASINDA TAM BİR GÖRÜŞ BİRLİĞİ BULUNMAKTADIR.

     DAİRELER ARASINDAKİ AYAŞMAZLIK İSE; YANLAR ARASINDA BU YÖNDE YAZILI BİR SÖZLEŞME YA DA OLUŞMUŞ BİR TEAMÜLÜN BULUNMADIĞI DURUMDA, FATURADA YER EVERİLEN VADE FARKI UYGULANACAĞINA İLİŞKİN KAYDA TÜRK TİCARET KANUNU’NUN 23/2. MADDESİNDEKİ SEKİZ GÜNLÜK SÜRE İÇİNDE İTİRAZ EDİLMEMESİ DURUMUNDA VADE FARKI ALACAĞININ DOĞUP DOĞMAYACAĞI, NOKTASINDADIR.

     BU KONUYA İLİŞKİN OLARAK;

     ONDOKUZUNCU HUKUK DAİRESİ ; FATURADAKİ VADE FARKI KAYDININ FATURA METNİNE DAHİL OLMASI DURUMUNDA, BUNUN FATURA MÜNDERECATINDAN SAYILARAK TÜRK TİCARET KANUNU’NUN 23/2 MADDESİ HÜKMÜNDEKİ KANUNİ KARİNEDEN YARARLANILACAĞINI, ANCAK VADE FARKI KAYDININ FATURA ARKASINDA VEYA FATURA METNİ DIŞINDA FATURANIN ALT KISMINDA DİP NOT ŞEKLİNDE BULUNMASI HALİNDE İSE BU KAYDIN FATURA MÜNDERECATINDAN OLMADIĞININ VE KARİNEDEN YARARLANILMAMAYACAĞININ KABULÜ GEREKECEĞİNİ;

    ONBİRİNCİ HUKUK DAİRESİ İSE; FATURANIN ARKASINA KAŞE İLE BASILMIŞ VADE FARKI UYGULANACAĞINA İLİŞKİN KAYDIN VARLIĞI HALİNDE DAHİ SÜRESİNDE İTİRAZ ETMEME HALİNDE VADE FARKI UYGULANACAĞINI;

    ONÜÇÜNCÜ HUKUK DAİRESİ; SÖZLEŞME VE İHALE ŞARTNAMESİNDE VADE FARKI UYGULANACAĞINA DAİR BİN HÜKÜM BULUNMAMASI HALİNDE VADE FARKI UYGULANAMAYACAĞINI;

    KABUL ETMEKTEDİRLER.

    ONBEŞİNCİ HUKUK DAİRESİNE GELİNCE; TARAFLAR ARASINDA YAZILIL SÖZLEŞME YA DA YERLEŞİK UYGULAMA BULUNMAMASI HALİNDE FATURADA YER ALAN VADE FARKI KAYDINA İTİRAZ EDİLİP EDİLMEMESİNİN HİÇBİR ŞEKİLDE SONUÇ DOĞURMAYACAĞI, TÜRK TİCARET KANUNU’NUN23/2. MADDESİNDEKİ KARİNENİN BU HALLERDE UYGULAMA ALANI BULUNMADIĞI, FATURADAKİ VADE FARKI KAYDININ FATURANIN ZORUNLU İÇERİĞİNDEN OLMADIĞI, GÖRÜŞÜNÜ BENİMSEMEKTEDİR.

     ŞU DURUMDA; ONBİRİNCİ HUKUK DAİRESİ İLE ONDOKUZUNCU HUKUK DAİRESİ KARARLARI KISMEN UYGUNLUK ARZ ETMEKTE İSE DE ONÜÇÜNCÜ VE ONBEŞİNCİ HUKUK DAİRESİ KARARLARI TÜMÜYLE ANILAN DAİRE KARARLARINA AYKIRILIK TEŞKİL ETMEKTEDİR.

     LV. İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRME YOLUYLA GÖRÜŞ AYKIRILIĞININ GİDERİLMESİ GEREKTİĞİNE İLİŞKİN KARAR VE İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRMENİN KONUSU :

     YARGITAY İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRME HUKUK GENEL KURULU’NUN 27/6/2003 TARİHLİ OTURUMUNDA, RAPORTÖR ÜYENİN AÇIKLAMALARI DİNLENDİKTEN SONRA ESASA GİRİŞİLMEZDEN ÖNCE ÖNCELİKLE İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRMENİN KONUSUNUN NE OLDUĞU TARTIŞILMIŞ, YARGITAY KANUNU’NUN 45/7. MADDESİ UYARINCA İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRMENİN KONUSUS BELİRLENMİŞTİR.

     1-TARAFLAR ARASINDA MEVCUT YAZILI SÖZLEŞMEDE VADE FARKI ÖDENECEĞİ HUSUSU KARARLAŞTIRILMIŞ İSE,BU KAYIT SÖZLEŞMENİN BİR UNSURU OLARAK KABUL EDİLDİĞİNDEN GÖNDERİLEN VADE FARKI FATURASI SADECE BİR İHBAR VAZİFESİ İFA ETTİĞİNDEN VADE FARKI ALACAĞININ DOĞUMU YÖNÜNDEN FATURAYA İTİRAZ EDİLMEMESİNİN HUKUKSAL BİR SONUÇ DOĞURMAYACAĞINA VE VADE FARKININ İSTENMESİNİN MÜMKÜN BULUNMASINA,

     2-YİNE YANLAR ARASINDA YAPILAN YAZILI SÖZLEŞMEDE VADE FARKININ ÖDENECEĞİ KONUSUNDA BİR KAYIT OLMAMASINA RAĞMEN GÖNDERELİN VADE FARKI FATURASINA TTK NUN 23/2. MEDDESİNDE YAZILI SEKİZ GÜN İÇİNDE İTİRAZ EDİLMEMESİ YAZILI SÖZLEŞMENİN ASLİ UNSURLARINDAN OLAN SEMEN’İN TEK TARAFLI İRADE BEYANI İLE DEĞİŞTİRİLMESİ ANLAMINDA BULUNDUĞUNDAN BU ŞIKTA DA VADE FARKININ İSTENMESİNİN HUKUKEN MÜMKÜN BULUNMADIĞINA,

    3-TARAFLAR ARASINDA VADE FARKI ÖDENECEĞİNE DAİR SÖZLEŞME OLMAMASINA RAĞMEN VADE FARKININ ÖDENECEĞİNE DAİR TİCARİ TEAMÜLÜN (MEVCUT UYGULAMANIN ) OLMASI HALİNDE VADE FARKI İSTEĞİNE İLİŞKİN FATURANIN KARŞI TARAFA TEMBLİĞİ, MUHATABIN TTK 23/2. MADDESİ UYARINCA SEKİZ GÜN İÇİNDE BU FATURAYA İTİRAZ ETMEMESİ HALİNDE VADE FARKI YÜRÜTÜLMESİNİN MÜMKÜN BULUNDUĞU ANLAŞILDIĞINDAN VE ESASEN YÜKSEK 11,13,15 VE 19.HUKUK DAİRELERİ KARARLARI ARASINDA GÖRÜŞ AYKIRILIĞI BULUNMADIĞI ANLAŞILDIĞINDAN 2797 SAYILI YARGITAY KANUNU’NUN 45/7. MADDESİ UYARINCA YUKARIDAKİ KONULARIN İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRME KONUSU DIŞINDA BIRAKLIMASI,

    4-İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRME KONUSUNUN ”TARAFLAR ARASINDA YAZILIL ŞEKİLDE YAPILMAMIŞ OLMAKLA BİRLİKTE GEÇERLİ SÖZLEŞME İLİŞKİSİNDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARDA (FATURALARA BEDELİN BELLİ BİR SÜREDE ÖDENMEMESİ HALİNDE VADE FARKI ÖDENİR) İBARESİNİN KONULARAK KARŞI TARAFA TEBLİĞİ VE KARŞI TARAFÇA TTK NUN 23/2. MADDESİ UYARINCA SEKİZ GÜN İÇİNDE İTİRAZ EDİLMEMESİ HALİNDE VADE FARKININ ÖDENİP ÖDENMEYECEĞİ KONUSUNDA YÜKSEK 11 VE 19 NCU HUKUK DAİRESİ KARARLARI İLE 15. HUKUK DAİRESİ KARARLARI ARASINDA GÖRÜŞ AYKIRILIĞI OLUŞTUĞUNDAN İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRMENİN BU KONU İLE SINIRLI OLARAK GÖRÜŞÜLMESİNE İLK OYLAMADA OYÇOKLUĞU İLE KARAR VERİLİP İŞİN ESASININ GÖRÜŞMESİNE GEÇİLMİŞTİR.

     V. İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRMENİN GEREKÇESİ :

     L. KONUYLA İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER :

    A) TÜRK TİCARET KANUNU

   MADDE 23- TİCARİ İŞLETMESİ İCABI BİR MAL SATMIŞ VEYA İMAL ETMİŞ VEYAHUT BİR İŞ GÖRMÜŞ YAHUT BİR MENFAAT TEMİN ETMİŞ OLAN TACİRDEN,DİĞER TARAF KENDİSİNE BİR FATURA VERİLMESİNİ VE BEDELİ ÖDENMİŞ İSE BUNUN DA FATURADA GÖSTERİLMESİNİ İSTEYEBİLİR.

   BİR FATURAYI ALAN KİMSE ALDIĞI TARİHTEN İTİBAREN SEKİZ GÜN İÇİNDE MÜNDERECATI HAKKINDA BİR İTİRAZDA BULUNMAMIŞSA MÜNDERECATINI KABUL ETMİŞ SAYILIR.

    ŞİFAHEN, TELEFON VEYA TELGRAFLA YAPILAN MUKAVELELERİN VEYA BEYANLARIN MUHTEVASININ TEYİT EDEN BİR YAZIYI ALAN KİMSE, ALDIĞI TARİHTEN İTİBAREN SEKİZ GÜN İÇİNDE BİR İTİRAZDA BULUNMAMIŞSA TEYİT MEKTUBUNUN YAPILAN MUKAVELEYE VE BEYANLARA UYGUN OLDUĞUNU KABUL ETMİŞ SAYILIR.

    MADDE 66- HER TACİR, TİCARİ İŞLETMESİNİN İKTİSADİ VE MALİ DURUMUNU, BORÇ VE ALACAK MÜNASEBETLERİNİ VE HER İŞ YILI İÇİNDE ELDE EDİLEN NETİCELERİ TESPİT ETMEK MAKSADIYLA, İŞLETMESİNİN MAHİYET VE ÖNEMİNİN GEREKTİRDİĞİ BÜTÜN DEFTERLERİ VE BİLHASSA, DİĞER KANUNLARIN HÜKÜMLERİ MAHFUZ KALMAK ÜZERE AŞAĞIDAKİ DEFTERLERİ TÜRKÇE OLARAK TUTMAYA MECBURDUR:

    1- TACİR HÜKMİ ŞAHIS İKSE YEVMİYE DEFTERİ, DEFTERİ KEBİR,ENVANTER DEFTERİ VE KARAR DEFTERİ;

   2- HUSUSİ HUKUK HÜKÜMLERİNE GÖRE İDARE EDİLMEK VEYA TİCARİ ŞEKİLDE İŞLETİLMEK ZERE DEVLET, VİLAYET,BELEDİYELER GİBİ AMME HÜKMİ ŞAHISLARI TARAFINDAN KURULAN VE HÜKMİ ŞAHSİYETİ BULUNMAYAN TİCARİ İŞLETMİLER İLE DERNEKLER TARAFINDAN KURULANTİCARİ İŞLETMELİR VE BUNLARA BENZEYEN VE HÜKMİ ŞAHSİYETİ OLMAYAN DİĞER TİCARİ TEŞEKKÜLLER, KARAR DEFTERİ HARİÇ YUKARIDAKİ BENTTE YAZILIL DEFTERLERİ;

   3- TACİR HAKİKİ ŞAHIS İSE KARAR DEFTERİ HARİÇ OLMAK ÜZERE BİRİNCİ BENTTE YAZILI DEFTERLERİ VEYA İŞLETMESİNİN MAHİYET VE ÖNEMİNE GÖRE SADECE İŞLETME DEFTERİ

   TACİRLERİN İŞLETMELRİYLE İLGİLİ İŞLER DOLAYISIYLA ALDIKLARI MEKTUP, YAZI, TELGRAF, FATURA, CETVEL,SENET GİBİ VESİKA VE KAĞITLARLA ÖDEMELERİNİ GÖSTEREN VESİKALARI VE YAZDIĞI MEKTUP, YAZI VE TELGRAFNAMELERİN KOPYALARINI VE MUKAVELELERİ, TAAHHÜT VE KEFALET VE SAİR TEMİNAT SENETLERİ VE MAHKEME İLAMLARI GİBİ BELGELERİ MUNTAZAM BİR TARZDA DOSYA HALİNDE SAKLAMALARI MECBURİDİR.

   B) BORÇLAR KANUNU

    MADDE 76- BİR BORÇ VEYA SAİR HER HANGİ BİR TASARRUF AKDİN İNİKADINDAN İTİBAREN BİR MÜDDETİN HİTAMINDA İFA VE İCRA EDİLMEK LAZIM GELDİĞİ TAKDİRDE, VADE AŞAĞIDAKİ VEÇHİLE TAYİN OLUNUR:

    1- MÜDDET, GÜN İLE TAYİN EDİLMİŞ İSE BORÇ, AKDİN İNİKAT ETTİĞİ GÜN SAYILMAYARAK MÜDDETİN SON GÜNÜ MUACCEL OLUR.

MÜDDET, SEKİZ VEYA ON BEŞ GÜN İSE BU MÜDDET BİR VEYA İKİ HAFTAYI DEĞİL TAMAM SEKİZ VEYA ONBEŞ GÜNÜ İFADE EDER.

    2- MÜDDET HAFTALAR İLE TAYİN EDİLMİŞ İSE BORÇ SON HAFTANIN, AKDİN MÜNAKİT OLDUĞU GÜNE İSMEN TEVAFUK EDEN GÜNÜNDE MUACCEL OLUR.

    3- MÜDDET AY İLE VEYA SENE, YARI SENE VE SENELERİN DÖRTTE BİRİ GİBİ BİRDEN ZİYADE AYLARI İHTİVA EDEN BİR ZAMAN İLE TAYİN EDİLDİĞİ SURETTE BORÇ, AKDİN MÜNAKİT OLDUĞU GÜN AYIN KAÇINCI GÜNÜ İSE SON AYIN BUNA TEKABÜL EDEN GÜNÜ MUACCEL OLUR SON AYDA TEKABÜL EDEN GÜN MEVCUT DEĞİL İSE BORÇ SON AYIN SON GÜNÜ İFA OLUNUR.

    YARIM AY TABİRİ, ON BEŞ GÜNLÜK BİR MÜDDETE MUADİLDİR. MÜDDET BİR VEYA BİRDEN ZİYADE AY İLE YARIM AY İSE ON BEŞ GÜN SON OLARAK HESAP EDİLİR.

    BU KAİDELER, MÜDDET , AKDİN İNİKADINDAN BAŞKA BİR ZAMANDAN İTİBAREN CEREYAN ETTİĞİ SURETTE DE TATBİK OLUNUR.

MUAYYEN BİR ZAMAN İÇİNDE İFA EDİLMEK LAZIM GELEN BİR BORCU BORÇLU, MÜDDETİN HİTAMINDAN EVVEL İFA İLE MÜKELLEFTİR.

    MADDE 96- ALACAKLI HAKKINI KISMEN VEYA TAMAMEN İSTİFA EDEMEDİĞİ TAKDİRDE BORÇLU KENDİSİNE HİÇ BİR KUSURUN İSPAT EDİLEMEYECEĞİNİ İSPAT ETMEDİKÇE BUNDAN MÜTEVELLİT ZARARI TAZMİNE MECBURDUR.

   MADDE 182- BEYİ BİR AKİTTİR Kİ ONUNLA BAYİ, SATILAN MALI MÜŞTERİNİN İLTİZAM ETTİĞİ SEMEN MUKABİLİNDE MÜŞTERİYE TESLİM VE MÜLKİYETİ ONA NAKLEYLEMEK BORCUNU TAHAMMÜL EDER.

    HİLAFINA ADET VEYA MUKAVELE MEVCUT DEĞİL İSE BAYİ İLE MÜŞTERİ BORÇLARI AYNI ZAMANDA İFA ETMEKLE MÜKELLEFTİRLER.

    HALE GÖRE TAYİNİ MÜMKÜN OLAN SEMEN, TESMİYE EDİLMİŞ HÜKMÜNDEDİR.

    MADDE 210- HİLAFINA MUKAVELE MEVCUT DEĞİL İSE MEBİ MÜŞTERİNİN YEDİNE GİRİNCE BAYİ SEMENE MÜSTEHAK OLUR.

    ADET BU YOLDA İSE YAHUT MÜŞTERİ MEBİDEN SEMENE VEYA DİĞER TÜRLÜ HASILAT İSTİFA İMKANINI ELDE ETMİŞ İSE MEBİİN SEMENİ MÜCERRET VADEYE NAZARAN MÜŞTERİ TARAFINDAN VUKUA GELEN TEMERRÜT, ÜZERİNE MÜTERETTİP HÜKÜMLERDEN BAŞKA HATTA HİÇ BİR İHTAR DAHİ YAPILMASIZIN FAİZE TABİDİR.

    C)213 SAYILI VERGİ USUL KANUNU

    MADDE 229- FATURA, SATILAN EMTİA VEYA YAPILAN İŞ KARŞILIĞINDA MÜŞTERİNİN BORÇLANDIĞI MEBLAĞI GÖSTERMEK ÜZERE EMTİAYI SATAN VEYA İŞİ YAPAN TÜÇÇAR TARAFINDAN MÜŞTERİYE VERİLEN TİCARİ VESİKADIR.

    MADDE 230- (DEĞİŞİK : 30/12/1980 – 2365/34 MD.)

    FATURADA EN AZ AŞAĞIDAKİ BİLGİLER BULUNUR:

    1.FATURANIN DÜZENLENME TARİHİ SERİ VE SIRA NUMARASI :

    2. FATURAYI DÜZENLEYENİN ADI, VARSA TİCARET UNVANI, İŞ ADRES, BAĞLI OLDUĞU VERGİ DAİRESİ VE HESAP NUMARASI ;

    3. MÜŞTERİNİN ADI, TİCARET UNVANI, ADRESİ, VARSA VERGİ DAİRESİ VE HESAP NUMARASI ;

    4. MALIN VEYA İŞİN NEV’İ , MİKTARI, FİYATI VE TUTARI;

    5. (DEĞİŞİK : 4/12/1985 – 3239/19 MD.) SATILAN MALLARIN TESLİM TARİHİ VE İRSALİYE NUMARASI , (MALIN ALICIYA TESLİM EDİLMEK ÜZERE SATICI TARAFINDAN TAŞINDIĞI VEYA TAŞITTIRILDIĞI HALLERDE SATICININ, TESLİM EDİLEN MALIN ALICI TARAFINDAN TAŞINMASI VEYA TAŞITTIRLIMASI HALİNDE ALICININ TAŞINAN VEYA TAŞITTIRILAN MALLAR İÇİN SEVK İRSALİYESİ DÜZENLENMESİ VE TAŞITTA BULUNDURULMASI ŞARTTIR.

     MALIN, BİR MÜKELLEFİN BİZDEN ÇOK İŞ YERLERİ İLE ŞUBELERİ ARASINDA TAŞINDIĞI VEYA SATILMAK ÜZERE BİR KOMİSYONCU VEYA DİĞER BİR ARACIYA GÖNDERİLDİĞİ HALLERD DE, MALIN GÖNDEREN TARAFINDAN SEVK İRSALİYESİNE BAĞLANMASI GERKELİDİR. BU BENTTE YAZILI İRSALİYELER HAKKINDA FİYAT VE BEDEL İLE İLGİLİ BİLGİLER HARİÇ OLMAK ÜZERE, BU MADDE HÜKMÜ İLE 231 İNCİ MADDE HÜKMÜ UYGULANIR. İRSALİYELERDE MALIN NEREYE VE KİME GÖNDERİLDİĞİ AYRICA BELİRTİLİR.

     ŞU KADAR Kİ NİHAİ TÜKETİCİLERİN TÜKETİM AMACIYLA PERAKENDE OLARAK SATIN ALDIKLARI MALLLARI KENDİLERİNİN TAŞIMASI VEYA TAŞITTIRMASI HALİNDE BU MALLARA AİT FATURA VEYA PERAKENDE SATIŞ FİŞİNİN BULUNMASI ŞARTIYLA SEVK İRSALİYESİ ARANMAZ.

     MADDE 232- BİRİNCİ VE (4369 SAYILI KANUNUN 81/A-7 NCİ MADDESİYLE DEĞİŞTİRİLEN İBARE YÜRÜRLÜK : 1.1.1999) İKİNCİ SINIF TÜCCARLAR, KAZANCI BASİT USULDE TESPİT EDİLENLERLE (*) DEFTER TUTMAK MECBURİYETİNDE OLAN ÇİFTÇİLER:

     1- BİRİNCİ VE İKİNCİ SINIF TÜCCARLARA;

    2- SERBEST MESLEK ERBABINA;

     3- KAZANÇLARI (4369 SAYILI KANUNUNN 81/A-7 NCİ MADDESİYLE DEĞİŞTİRİLEN İBARE

YÜRÜRLÜK : 1.1.1999 BASİT USULDE TESPİT OLUNAN TÜCCARLARA (**)

     4- DEFTER TUTMAK MECBURİYETİNDE OLAN ÇİFTÇİLERE;

     5- VERGİDEN MUAF ESNAFA.

     SATTIKLARI EMTİA VEYA YAPTIKLARI İŞLER İÇİN FATURA VERMEK VE BUNLAR DA FATURA İSTEMEK VE ALMAK MECBURİYETİNDEDİRLER.

     (2686 SAYILI KANUN’UN 28 İNCİ MADDESİYLE DEĞİŞEN FIKRA) (4444 SAYILI KANUN’UN 13/C-4 MADDESİYLE DEĞİŞEN İBARE YÜRÜRLÜK :

14.8.1999  YUKARIDAKİLER DIŞINDA KALANLARIN, BİRİNCİ VE İKİNCİ SINIF TÜCCARLAR İLE KAZANCI BASİT USULDE TESPİT EDİLENLERDEN VE DEFTER TUTMAK MEÇBURİYETİNDE OLAN ÇİFTÇİLERDEN SATIN ALDIKLARI EMTİA VEYA ONLARA YAPTIRDIKLARI İŞ BEDELİNİN (01/01/2002 TARİHİNDEN İTİBAREN) 250.000.000 LİRAYI GEÇMESİ VEYA BEDELİ 250.000.000 LİRADAN AZ OLSA DAHİ İSTEMELERİ HALİNDE EMTİAYI SATANIN VEYA İŞİ YAPANIN FATURA VERMESİ MECBURİDİR.

      (3239 SAYILI KANUNUN 136 ‘NCI MADDESİYLE FIKRA KALDIRILMIŞTIR.)

      MADDE 233- (DEĞİŞİK : 23/6/1982-2686/29 MD.)

      BİRİNCİ VE İKİNCİ SINIF TÜCCARLARLA DEFTER TUTMAK MECBURİYETİNDE OLAN ÇİFTÇİLERİN FATURA VERMEK MECBURİYETİNDE OLMADIKLARI SATIŞLARI VE YAPTIKLARI İŞLERİN BEDELLERİ AŞAĞIDAKİ VESİKALARDAN HERHANGİ BİRİ İLE TEVSİK OLUNUR.

      1. PERAKENDE SATIŞ FİŞLERİ,

      2. MAKİNELİ KASALARIN KAYIT RULOLARI;

      3. GİRİŞ VE YOLCU TAŞIMA BİLETLERİ.

      PERAKENDE SATIŞ FİŞİ, MAKİNELİ KASALARIN KAYIT RULOLARI VE BİLETLERDE, İŞLETME VEYA MÜKELLEFİN ADI, DÜZENLEME TARİHİ VE ALINAN PARANIN MİKTARI GÖSTERİLİR.

      PERAKENDE SATIŞ FİŞİ İLE GİRİŞ VE YOLCU TAŞIMA BİLETLERİ SERİ VE SIRA NUMARASI DAHİLİNDE TESELSÜL ETTİRİLİR. BU FİŞ VE BİLETLER KOPYALI İKİ NÜSHA OLARAK TANZİM EDİLİR VE BİR NÜSHASI  MÜŞTERİYE VERİLİR. MAKİNELİ KASA KULLANILIP DA MÜŞTERİYE FİŞ (MAKİNELİ KASANIN ÖNCEKİ FIKRADA BELİRTİLEN MALUMATI İHTİVA EDEN FİŞİ) VERİLMEMESİ HALİNDE, PERAKENDE SATIŞ FİŞİ TANZİMİ VE MÜŞTERİYE VERİLMESİ MECBURİDİR.

      MADDE 235- BİRİNCİ VE İKİNCİ SINIF TÜCCARLAR İLE DEFTER TUTMAK MECBURİYETİNDE OLAN ÇİFTÇİLER GÖTÜRÜ USULE TABİ VEYA VERGİDEN MUAF ÇİFTÇİLERDEN SATIN ALDIKLARI MALLARIN BEDELİNİ ÖDEDİKLERİ SIRADA İKİ NÜSHA MAKBUZ TANZİM ETMEYE VE BUNLARDAN BİRİNİ İMZALAYARAK SATICI ÇİFTÇİYE VERMEYE VE DİĞERİNİ ONA İMZALANARAK ALMAYA MECBURDURLAR. MAL TÜCCAR VEYA ÇİFTÇİ ADINA BİR ADAMI VEYA MUTAVASSIL TARAFINDAN ALINDIĞI TAKDİRDE MAKBUZ BUNLAR TARAFINDAN TANZİM VE İMZA OLUNUR.

ÇİFTÇİDEN AVANS ÜZERİNE YAPILAN MUBAYAALARDA, MAKBUZ, MALIN TESLİMİ SIRASINDA VERİLİR.

MÜSTAHSİL MAKBUZUNUN TÜCCAR VEYA ALICI ÇİFTÇİ NEZDİNDE KALAN NÜSHASI FATURA YERİNE GEÇER.

MÜSTAHSİL MAKBUZUNDA EN AZ AŞAĞIDA YAZILI BİLGİLER BULUNUR:

1. MAKBUZUN TARİHİ;

2. (DEĞİŞİK. 30/12/1980-2365/38 MD.) MALI SATIN ALAN TÜCCAR VEYA ÇİFTÇİNİN SOYADI, ADI, UNVANI VE ADRESİ;

3. MALI SATAN ÇİFTÇİNİN SOYASI, ADI VE İKAMETGAH ADRESİ;

4. SATIN ALINAN MALIN CİNSİ, MİKTARI VE BEDELİ.

BU MADDEDE YAZILI MAKBUZLAR HİÇBİR RESİM VE HARCA TABİ DEĞİLDİR.

2. KONUYLA İLGİLİ KAVRAMLAR VE BUNLARIN BİRBİRİYLE İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ:

YUKARIDA ÖZÜ AÇIKLANAN İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRMENİN KONUSU DİKKATE ALINDIĞINDA İLKİN, “FATURA” VE “VADE FARKI” KAVRAMLARIN ÜZERİNDE DURULMASI VE BU KONUDAKİ DÜZENLEMELERİN DEĞERLENDİRİLMESİNDE YARAR VARDIR.

A) FATURA:

HEMEN İFADE ETMEK GEREKİR Kİ: TÜRK TİCARET KANUNU’NDA FATURA TANIMLANMAMIŞTIR. VERGİ USUL KANUNUN 229. MADDESİNDE YER ALAN TANIMLAMA İSE: 1FATURA SATILAN EMTİA VEYA YAPILAN İŞ KARŞILIĞINDA MÜŞTERİNİN BORÇLANDIĞI MEBLAĞI GÖSTERMEK ÜZERE EMTİAYI SATAN VEYA İŞİ YAPAN TÜCCAR TARAFINDAN MÜŞTERİYE VERİLEN TİCARİ BİR VESİKADIR” ŞEKLİNDEDİR.

BÖYLECE FATURA; “TİCARİ SATIŞLARDA SATICI TARAFINDAN ALICIYA VERİLEN VE SATILAN MALIN MİKTARINI, VASIFLARINI ÖLÇÜSÜNÜ FİYATINI VE SAİR HUSUSLARI VEYA İFA EDİLMİŞ HİZMETLERİ GÖSTEREN HESAP PUSULASI OLUP, TİCARİ BİR BELGE NİTELİĞİNDEDİR.” ŞEKLİNDE TANIMLANABİLİR.

TİCARET KANUNUNDA VE VERGİ USUL KANUNUNDA FATURA İLE İLGİLİ BAŞKACA DÜZENLEMELER DE BULUNMAKTADIR.

NİTEKİM, VERGİ USUL KANUNU’NUN 232. MADDESİNDE; FATURA DÜZENLEMESİNİN HANGİ HALLERDE VE KİMLER İÇİN MECBURİ OLDUĞU HUSUSNDA DÜZENLEME YAPILMIŞTIR.

DİĞER TARAFTAN, TÜRK TİCARET KANUNU’NUN 23. MADDESİNİN BİRİNCİ FIKRASINDA; “TİCARİ İŞLETMESİ İCABI BİR MAL SATMIŞ VEYA İMAL ETMİŞ VEYAHUT BİR İŞ GÖRMÜŞ YAHUT BİR MENFAAT TEMİN ETMİŞ OLAN TACİRDEN, DİĞER TARAF KENDİSİNE BİR FATURA VERİLMESİNİ VE BEDELİ ÖDENMİŞ İSE BUNUN DA FATURADA GÖSTERİLMESİNİ İSTEYEBİLİR.” DENİLMEKTE, İKİNCİ FIKRASINDA DA; “BİR FATURAYI ALAN KİMSE, ALDIĞI TARİHTEN İTİBAREN SEKİZ GÜN İÇİNDE MÜNDERECATI HAKKINDA BİR İTİRAZDA BULUNMAMIŞSA MÜNDERECATINI KABUL ETMİŞ SAYILIR.” HÜKMÜ YER ALMAKTADIR.

BU YASAL DÜZENLEMELERDEN ÇIKAN SONUÇ; FATURA DÜZENLEMESİ İÇİN ÖNCELİKLE TARAFLAR ARASINDA AKDİ BİR İLİŞKİNİN BULUNMASININ GEREKLİ OLDUĞU OLGUSUDUR. TİCARİ İŞLETMEYE İLİŞKİN OLARAK VE BELLİ FAALİYETLERDE BULUNMA HALİNDE TACİRLER TARAFINDAN O FAALİYETLE İLGİLİ OLAN KARŞI TARAF ADINA DÜZENLENMESİ GEREKEN TİCARİ BİR BELGE NİTELİĞİNDEKİ FATURA, SÖZLEŞMENİN YAPILMASI İLE İLGİLİ DEĞİL, TARAFLAR ARASINDA YAPILMIŞ BİR SATIM, HİZMET İSTİSNA VE BENZERİ SÖZLEŞMENİN İFA SAFHASI İLE İLGİLİ BİR BELGEDİR. ÖYLE Kİ, TARAFLAR ARASINDA BU TÜR BİR SÖZLEŞME İLİKİSİ YOKSA DÜZENLENEN BELGE FATURA OLMAYIP, OLSA OLSA İCAP MAHİYETİNDE KABUL EDİLEBİLECEK BİR BELGEDİR VE ELBETTE BU BELGEYE İTİRAZ EDİLMEMESİNİN TTK.’NUN 23/2. MADDESİ ANLAMINDA SONUÇ DOĞURMASI DA BEKLENEMEZ.

KISACASI; TTK.’NUN 23. MADDESİNİN 2. FIKRASI UYARINCA GÖNDERİLEN FATURAYA SEKİZ GÜN İÇİNDE İTİRAZ OLUNMAMASI HALİNDE FATURA İÇERİĞİNİN KABUL EDİLMİŞ SAYILMASI İÇİN, FATURAYI DÜZENLEYEN KİŞİNİN AYNI MADDENİN İKİNCİ FIKRASINA GÖRE TİCARİ İŞLETMESİ İCABI MAL SATMIŞ, İMAL ETMİŞ YADA İŞ GÖRMÜŞ BİR TACİR OLMASI GEREKİR. BUNUN DOĞAL SONUCU OLARAK TA; ESNAFIN GÖNDERDİĞİ FATURAYA İTİRAZ OLUNMAMASI FATURA İÇERİĞİNİ KABUL ETME SONUCUNU DOĞURMAZ.

TTK.’NUN 23. MADDESİNİN 2. FIKRASI HÜKMÜ İLE, FATURANIN ÖZELLİKLE TACİRLER ARASINDA İFAYA YÖNELİK BİR İSPAT ARACI OLDUĞU, SÜRESİNDE İTİRAZ EDİLMEMEKLE MÜNDERECATINDAN SAYILAN HUSUSLAR YÖNÜNDEN DÜZENLEYEN LEHİNE, ADINA FATURA DÜZENLENENİN ALEYHİNE, BİR KARİNE GETİRİLMİŞTİR. BU KARİNE FATURANIN İSPAT GÜCÜNE YÖNELİK BİR DÜZENLEMEYİ ORTAYA KOYMAKTADIR.

NE VAR Kİ, FATURA, DÜZENLEYEN ALEYHİNE DELİL OLDUĞU GİBİ, KENDİSİ FATURAYI DÜZENLEMEDİĞİ HALDE TEBLİĞİNDEN İTİBAREN SEKİZ GÜN İÇİNDE İTİRAZ ETMEYEN ALEYHİNE DE DELİL OLABİLECEKTİR.

FATURANIN ADINA TANZİM EDİLEN ALEYHİNE İSPAT VASITASI OLMASI, YANİ FATURAYI ALAN KİŞİNİN FATURA KENDİNDEN SADIR OLMAMAKLA BİRLİKTE ALEYHİNE DELİL TEŞKİL ETMESİ TTK.’NUN 23. MADDESİNİN 2. FIKRASINDA DÜZENLENEN VE YUKARIDA AYRINTISI AÇIKLANAN BU KARİNEDEN KAYNAKLANMAKTADIR.

BUNA GÖRE; FATURA DÜZENLEYEN TACİRİN ALINAN KARİNEDEN YARARLANABİLMESİ İÇİN FATURA TANZİM EDENLE, ADINA FATURA TANZİM EDİLEN ARASINDA AKDİ İLİŞKİ BULUNMASI, FATURANIN AKDİN İFASIYLA İLGİLİ OLARAK DÜZENLENMESİ GEREKİR. FATURA SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI SAFHASIYLA İLGİLİ OLMAYIP İFASINA İLİŞKİN OLDUĞUNDAN ÖNCELİKLE TEMEL BİR BORÇ İLİŞKİSİNİN BULUNMASI GEREKİR. TTK.’NUN 2 VE 3. FIKRASINDAKİ KARİNE AKSİ İSPAT EDİLEBİLEN ADİ BİR KARİNEDİR. İKİNCİ FIKRA GEREĞİ SEKİZ GÜN İÇİNDE FATURAYA İTİRAZ EDİLMESİ DURUMUNDA FATURA MÜNDERECATININ DOĞRU OLDUĞUNU FATURAYI DÜZENLEYEN TACİRİN İSPAT ETMESİ GEREKİR.

HEMEN BURADA FATURANIN MÜNDERECATININ (ZORUNLU İÇERİĞİNİN) VE ŞEKİL ŞARTLARININ NE OLDUĞUNUN VE ARDINDAN DA OLAĞAN İÇERİKTEN (MUTAD MÜNDERECATTAN) NE ANLAŞILMASI GEREKTİĞİNİN AÇIKLANMASI YARARLI OLACAKTIR.

SÖZLEŞMENİN İFA SAFHASIYLA İLGİLİ OLARAK DÜZENLENEN FATURANIN ŞEKLİ VE KAPSAMININ NE OLMASI GEREKTİĞİ KONUSUNDA, TÜRK TİCARET KANUNU’NDA ÖZEL BİR HÜKÜM BULNMAMAKTA, ANILAN YASANIN 23. MADDESİNDE NEYİ İFADE ETTİĞİ AÇIKLANMAKSIZIN FTURANIN MÜNDERECATINDAN SÖZ EDİLMEKTEDİR.

FATURNIN ZORUNLU İÇERİĞİ VE ŞEKİL ŞARTLARINA İLİŞKİN AYRINTILI DÜZENLEME VERGİ USUL KANUNU’NDA YER ALMAKTADIR.

VERGİ USUL KANUNUN 230. MADDESİ FATURADA EN AZ BULUNMASI GEREKEN BİLGİLERİ;

1. FATURANIN DÜZENLEME TARİHİ, SERİ VE SIRA NUMARASI;

2. FATURAYI DÜZENLEYENİN ADI, VARSA TİCARET UNVANI, İŞ ADRESİ, BAĞLI OLDUĞU VERGİ DAİRESİ VE HESAP NUMARASI;

3. MÜŞTERİNİN ADI, TİCARET UNVANI, ADRESİ, VARSA VERGİ DAİRESİ VE HESAP NUMARASI;

4. MALIN VEYA İŞİN NEVİ, MİKTARI, FİYATI VE TUTARI;

5. (3239 SAYILI KANUN’UN 19 UNCU MADDESİYLE DEĞİŞEN BENT) SATILAN MALLARIN TESLİM TARİHİ VE İRSALİYE NUMARASI, (MALIN ALICIYA TESLİM EDİLME ÜZERE SATICI TARAFINDAN TAŞINDIĞI VEYA TAŞITTIRDIĞI HALLERDE SATICININ, TESLİM EDİLEN MALIN ALICI TARAFINDAN TAŞINMASI VEYA TAŞITTIRILMASI HALİNDE ALICININ, TAŞINAN VEYA TAŞITTIRILAN MALLAR İÇİN SEVK İRSALİYESİ DÜZENLENMESİ VE TAŞITTA BULUNDURULMASI ŞARTTIR.)

MALIN, BİR MÜKELLEFİN BİRDEN ÇOK İŞ YERLERİ İLE ŞUBELERİ ARADINDA TAŞINDIĞI VEYA SATILMAK ÜZERE BİR KOMİSYONCU VEYA DİĞER BİR ARACIYA GÖNDERİLDİĞİ HALLERDE DE, MALIN GÖNDEREN TARAFINDAN SEVK İRSALİYESİNE BAĞLANMASI GEREKİR. BU BENTTE YAZILI İRSALİYELER HAKKINDA FİYAT VE BEDEL İLE İLGİLİ BİLGİLER HARİÇ OLMAK ÜZERE, BU MADDE HÜKMÜ İLE 231 İNCİ MADDE HÜKMÜ İRSALİYELERDE MALIN NEREYE VE KİME GÖNDERİLDİĞİ AYRICA BELİRTİLİR.

ŞU KADAR Kİ NİHAİ TÜKETİCİLERİN TÜKETİM AMACIYLA PERAKENDE OLARAK SATIN ALDIKLARI MALLARI KENDİLERİNİN TAŞIMASI VEYA TAŞITTIRMASI HALİNDE BU MALLARA AİT FATURA VEYA PERAKENDE SATIŞ FİŞİNİN BULUNMASI ŞARTIYLA SEVK İRSALİYESİ ARANMAZ.)” ŞEKLİNDE SIRALANMIŞTIR.

VERGİ USUL KANUNU’NUN 230. MADDESİ YUKARIDA AÇIKLANDIĞI ÜZERE ASGARİ ZORUNLU UNSURLARI BEŞ MADDE HALİNDE BELİRLEMİŞTİR. MADDE METNİNDEN AÇIKCA ANLAŞILACAĞI GİBİ SAYILAN BU ZORUNLU UNSURLAR AYNI ZAMANDA OLAĞAN (MUTAD) İÇERİĞİN NE OLDUĞU DA ORTAYA KOYMAKTADIR.

BÖYLECE GÖRÜLMEKTEDİR Kİ, FATURA SÖZLEŞMENİN İFA SAFHASIYLA İLGİLİ OLDUĞU İÇİN TTK.’NUN 23/2. MADDESİNE GÖRE SÜRESİNDE İTAİRAZ OLUNMAMAK SURETİYLE KABUL EDİLDİĞİ VARSAYILAN FATURA İÇERİĞİ ANCAK SÖZLEŞMENİN İFA SAFHASIYLA İLGİLİ OLARAK FATURADA YER ALMASI OLAĞAN SAYILAN SATILAN MALIN CİNSİ VEYA YAPILAN İŞİN ADEDİ, TÜRÜ, BEDELİ GİBİ HUSUSLARA İLİŞKİN OLABİLİR. SÖZLEŞMENİN KURULUŞU AŞAMASINDA BAŞTA VAR OLMAYIP, İFA İLE İLGİLİ HUSUSLARDA SÖZLEŞMEYİ DEĞİŞTİREN VE DİĞER TARAFIN DURUMUNU AĞARLAŞTIRAN KAYITLARIN SONRADAN FATURAYA KONULMASI DURUMUNDA -Kİ BUNA MUHATABINCA İTİRAZ EDİLMESİ DAHİ- BU KAYITLARIN FTURANIN ZORUNLU VE OLAĞAN İÇERİĞİNDEN KABUL EDİLMESİ, DÜZENLEMENİN ŞEKLİNE OLDUĞU KADAR AMACINA DA AYKIRI DÜŞECEKTİR.

NİTEKİM, KURULDAKİ TARTIŞMALAR SIRASINDA TTK.’NUN 23/2. MADDESİ HÜKMÜNDEKİ KARİYERİN FATURANIN OLAĞAN İÇERİĞİ (MUTAD MÜNDERECATI) HAKKINDA GEÇERLİ OLMASI GEREKTİĞİ, MUTAD İÇERİĞİN İFA İLE İLGİLİ HUSUSLARLA SINIRLI OLDUĞU KABUL EDİLEREK, FATURAYA SÖZLEŞMEYİ DEĞİŞTİREN VEYA DİĞER TARAFIN DURUMUNU AĞIRLAŞTIRAN KAYILAR KONULDUĞU TAKTİRDE, OLAĞAN (MUTAD) OLMAYAN BU HUSUSLARA FATURAYI ALANIN SÜRESİNCE İTİRAZ ETMEMESİ DURUMUNDA BU KAYITLARLA SORUMLU OLMAYACAĞI BENİMSENMİŞTİR.

BUNA EK OLARAK; FATURAYI ALAN KİŞİNİN TACİR OLMAMASI HALİNDE ÖZELLİKLE TÜKETİCİYİ KORUMA AMACIYLA EKONOMİK YÖNDEN DAHA KUVVETLİ OLAN TACİR (SATICI VS.) KARŞISINDA ALICININ KORUNMASI GEREKTİĞİ; FATURAYA KONULAN VADE FARKI KAYDINA ALICININ SEKİZ GÜN İÇİNDE İTİRAZ ETMEMESİ DURUMUNDA FATURAYI DÜZENLEYEN TACİRİN TTK.’NUN 23/2. MADDESİNDEKİ KARİNEDEN YARARLANAMAYACAĞI, FATURADAKİ VADE FARKI KAYDINA İTİRAZ EDİLMEMESİNİN SONUÇ DOĞURMAYACAĞI DA KABUL EDİLMİŞTİR.

HER NE KADAR GÖRÜŞMELER SIRASINDA VADE FARKININ MALIN BEDELİNE DAHİL OLAN BİR UNSUR OLDUĞU GÖRÜŞÜYLE FATURA KAPSAMI İÇİNDE DÜŞÜNÜLMESİ GEREKTİĞİ VE BU KAYDI İÇEREN FATURAYA İTİRAZ EDİLMEMESİNİN FATURAYI DÜZENLEYEN TACİR LEHİNE BİR KARİNE YARATACAĞI İLERİ SÜRÜLMÜŞSE DE BU GÖRÜŞE ÇOĞUNLUK, AŞAĞIDA VADE FARKI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALARIN ARDINDAN AYRINTISI BELİRTİLECEĞİ ÜZERE SÖZLEŞMEYİ DEĞİŞTİREN VE DİĞER TARAFIN DURUMUNU AĞIRLAŞTIRAN NİTELİKTEKİ VADE FARKININ BAŞTA BELİRLENEN BEDEL KAPSAMINDA DÜŞÜNÜLMEYECEĞİ VEFATURANIN ZORUNLU UNSURLARINDAN VE OLAĞAN İÇERİĞİNDEN SAYILAMAYACAĞI GEREKÇESİYLE KATILMAMIŞTIR.

B) VADE FARKI:

YASAL DÜZENLEMELER KAPSAMINDA TANIMLANMIŞ VE KABUL EDİLMİŞ BİR KAVRAM DEĞİLDİR. SON YILLARDA ÜLKENİN İÇİNDE BULUNDUĞU ENFLASYONİST ORTAM NEDENİYLE YARGI KARARLARI İLE ORTAYA ÇIKMIŞ OLUP, PARA BORCUNUN İFASINDAKİ GECİKMEDEN ZARAR GÖREN ALACAKLIYI KORUMA AMACINI TAŞIMAKTADIR. BU NEDENLE DE GEREK TANIMI GEREK UYGULANMASI KONUSUNDA YARGISAL UYGULAMADA VE DOKRİNDE GÖRÜŞ AYRILIKLARINA KONU OLMAKTADIR. UYGULAMADA GEREK SÖZLEŞMELERLE GEREKSE DE FATURAYA “ALACAĞIN BELLİ BİR ZAMANDA ÖDENMESİ HALİNDE BELLİ BİR ORANDA VADE FARKI ALINACAĞI” KAYDI KONULMAK SURETİYLE HAYATA GEÇİRİLMEKTEDİR.

İÇTİHATLARI BİRLEŞTİRMENİN KONUSU DA BUNLARDAN FATURAYA “ALACAĞIN BELLİ BİR ZAMANDA  ÖDENMEMESİ HALİNDE BELİRLİ BİR ORANDA VADE FARKI ALACAĞI” KAYDI KONULMASI İLE İLGİLİDİR.

YİNELEMEK GEREKİRSE; VDE FARKININ TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ KONUSUNDA DA GEREK YARGI KARARLARI GEREKSE DOKTRİNDE DEĞİŞİK GÖRÜŞLER ORTAYA KONULMUŞTUR.

KURULCA YAPILAN GÖRÜŞMELERDE VADE FARKI VERESİYE VEYA TAKSİTLE SATIŞLARDA İLK SATIŞ BEDELİNE YANİ SEMEN’E BELİRLİ ORANLARDA YAPILAN İLAVE BAŞKA BİR ANLATIMLA VADE FARKI MAL VE HİZMET SATIM SÖZLEŞMESİNDE KARARLAŞTIRILAN VEYA TİCARİ TEAMÜLLERE GÖRE VADE TARİHİNDEN BAŞLAYARAK FİİLİ ÖDEME TARİHNDEKİ MAL VE HİZMET BEDELİNE EKLEME YAPILMAK SURETİYLE SEMEN’İN ULAŞTIĞI MİKTARI İFADE ETTİĞİ KABUL EDİLMİŞTİR.

BURADA ASIL ÜZERİNDE DURULMASI GEREKEN HUSUS YENİ FİYAT EŞ SÖYLEYİŞLE YENİ BEDEL KABUL EDİLEN VADE FARKININ HUKUKSAL NİTELİĞİ GEREĞİ YUKARIDA ÖZELLİKLERİ AÇIKLANAN FATURA KAPSAMINDA SAYILAN OLAĞAN VE ZORUNLU UNSURLARDAN OLUP, OLMADIĞIDIR.

VADE FARKI BAŞTA SÖZLEŞME İLİŞKİSİ KURULURKEN KARARLAŞTIRILABİLECEĞİ GİBİ BAŞTA KURULMUŞ OLAN SÖZLEŞME ŞARTLARINA EK OLARAK, SONRADAN TARAFLARIN MÜŞTEREK KABULÜ, YÜRÜYEN UYGULAMALAR YA DA GENEL OLARAK PİYASA ALIŞKANLIKLARI NEDENİYLE DE ORTAYA ÇIKABİLİR.

BUNDAN ÇIKAN SONUÇ ŞU OLACAKTIR. VADE FARKININ SÖZLEŞMEDE KARRLAŞTIRILDIĞI YADA SONRADAN SÜREKLİ UYGULAMA NEDENİYLE SÖZLEŞMENİN BİR UNSURU OLARAK KABUL EDİLDİĞİ DURUMDA FATURADA YER ALAN KAYDA AYRICA İHTİYAÇ BULUNMADIĞINDAN ALACAKLININ TALEBİNİ TTK.’NUN 23/2. MADDESİNDEKİ KARİNEYE DEĞİL DOĞRUDAN SÖZLEŞMEYE DAYANDIRMAK HAKKINA SAHİPTİR.

SORUN YAZILI ANLAŞMA OLMAMASI VE SÜREKLİ UYGULAMA BULUNMAMASI HALİNDE SÖZLÜ YAPILAN GEÇERLİ AKİTLERDE VADE FARKININ SADE FATURADA YER ALMASI VE BU KAYDA MUHATABINCA SEKİZ GÜNLÜK YASAL SÜREDE İTİRAZ EDİLMEMESİ DURUMUNDA ORTAYA ÇIKMAKTADIR.

BU NOKTADA HER İKİ KAVRAMIN BİRBİRİ İLE İLİŞKİSİNİ İRDELEMEKTE YARAR VARDIR.

C) KAVRAMLARIN BİRBİRİYLE İLİŞKİSİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ:

YUKARIDA FATURA İLE İLGİLİ AÇIKLAMADA DA AÇIKÇA İFADE EDİLDİĞİ GİBİ; FATURA DÜZENLEYEN TACİRİN TTK.’NUN 23. MADDESİNİN 2. FIKRASINDAKİ KARİNEDEN YARARLANABİLMESİ İÇİN FATURA TANZİM EDENLE, ADINA FATURA TANZİM EDİLEN ARASINDA AKDİ İLİŞKİ BULUNMASI, FATURANIN AKDİN İFASIYLA İLGİLİ OLARAK DÜZENLENMESİ GEREKMEKTEDİR.

FATURA SÖZLEŞMENİN KURULMASI SAFHASIYLA İLGİLİ OLMAYIP İFASINA İLİŞKİN OLDUĞUNDAN ÖNCELİKLE TEMEL BİR BORÇ İLİŞKİSİNİN BULUNMASI GEREKİR. TTK.’NUN 23. MADDESİNİN 2. FIKRASINDAKİ KARİNE AKSİ İSPAT EDİLEBİLEN ADİ BİR KARİNEDİR. TTK.’NUN 23/2. MADDESİ GEREĞİ SEKİZ GÜN İÇİNDE FATURAYA İTİRAZ EDİLMESİ DURUMUNDA FATURA MÜNDERECATININ DOĞRU OLDUĞUNU FATURAYI DÜZENLEYEN TACİRİN İSPAT ETMESİ GEREKİR.

KURULDAKİ TARTIŞMALAR SIRASINDA TTK.’NUN 23/2. MADDESİ HÜKMÜNDEKİ KARİNENİN FATURANIN OLAĞAN İÇERİĞİ (MUTAD MÜNDERECATI) HAKKINDA GEÇERLİ OLMASI GEREKTİĞİ MUTAD İÇERİĞİN İFA İLE İLGİLİ HUSUSLARDA SINIRLI OLDUĞU KABUL EDİLEREK FATURAYA SÖZLEŞMEYİ DEĞİŞTİREN VEYA DİĞER TARAFIN DURUMUNU AĞIRLAŞTIRAN KAYITLAR KONULDUĞU TAKDİRDE OLAĞAN (MUTAD) OLMAYA NBU HUSUSLARA FATURAYI ALANIN SÜRESİNDE İTİRAZ ETMEMESİ DURUMUNDA ANILAN KAYITLARLA SORUMLU OLMAYACAĞI BENİMSENMİŞTİR.

HEMEN BU KARİNEDE YER ALAN FATURA MÜNDERECATINDAN MAKSAT NEDİR? SORUSU AKLA GELMEKTEDİR. ZİRA TÜRK TİCARET KANUNU’NDA FATURA MÜNDERECATININ NE OLDUĞU İLGİLİ BÖLÜMLERDE DE AÇIKLANDIĞI ÜZERE AÇIK OLARAK DÜZENLENMİŞ DEĞİLDİR. BÖYLESİNE ÖNEMLİ BİR KARİNEYE ESAS TEŞKİL EDEN FATURA MÜNDERECATINDAN NEYİN KESİLDİĞİ KONUSUNDAKİ YASAL BOŞLUĞU VERGİ USUL KANUNU’NDAKİ HÜKÜMLER GÖZETİLEREK DOLDURULABİLECEĞİ AÇIKTIR. VERGİ USUL KANUNU’NUN 230. MADDESİNDEKİ TANIMDAN YOLA ÇIKARAK BU SORUNUN ÇÖZÜMÜ, DEVAMLA DA “İÇTİHATLARIN BİRLEŞTİRİLMESİ KONUSUNU TEŞKİL EDEN VADE FARKI FATURANIN ZORUNLU İÇERİĞİNDEN MİDİR?” SORUSUNUN CEVABINI ARAMAK GEREKİR.

KURULCA; VADE FARKININ MAL VE HİZMET BEDELİNİN ÖDENMESİ GEREKEN GÜNDE ÖDENMEMESİ HALİNDE ALACAĞIN GECİKMESİ NEDENİYLE ULAŞTIĞI MİKTAR YANİ MAL VEYA HİZMETİN YENİ FİYATI OLDUĞU, SONUCUNA VARILMIŞTIR.

BUNUN GEREKÇESİ DE ŞUDUR: YUKARIDA DA AÇIKLANDIĞI ÜZERE FATURA DA OLMAZSA OLMAZ BEŞ UNSUR MEVCUTTUR VE VADE FARKI BU UNSURLAR ARASINDA SAILMAMIŞTIR.

TÜRK TİCARET KANUNU’NUN 23/2. MADDESİNİN FATURANIN OLAĞAN İÇERİĞİ (MUTAD MÜNDERENCATI) HAKKINDA GEÇERLİ OLMASI GEREKTİĞİ VE BUNUN İFA İLGİLİ HUSUSLARLA SINIRLI OLDUĞU UYGULAMADA BASKIN GÖRÜŞ OLARAK KABUL EDİLMEKTEDİR. VADE FARKI İSE İFA AŞAMASI İLE İLGİLİ DEĞİLDİR. BURADA İFA ZAMANINDA İLERİ SÜRÜLSE DAHİ SÖZLEŞMEYİ DEĞİŞTİREN VE DİĞER TARAFIN DURUMUNU AĞIRLAŞTIRAN KAYITLARIN İFA İLE İLGİLİ OLMADIĞI AÇIKTIR.

SONUÇ OLARAK, FATURANIN SÖZLEŞMENİN İFA SAFHASIYLA İLGİLİ OLDUĞU İÇİN TTK.’NUN 23/2. MADDESİNE GÖRE SÜRESİNDE İTİRAZ OLUNMAMAK SURETİYLE KABUL EDİLDİĞİ VARSAYILAN FATURA İÇERİĞİ ANCAK SÖZLEŞMENİN İFA SAFHASIYLA İLGİLİ OLARAKFATURADA YER ALMASI OLAĞAN SAYILAN SATILAN MALIN CİNSİ, VEYA YAPILAN İŞİN ADEDİ, TÜRÜ BEDELİ GİBİ HUSUSLARA İLİŞKİN OLABİLİR. FATURADAKİ GECİKME HALİNDE VADE FARKI ALINACAĞINA İLİŞKİN KAYDA İTİRAZ EDİLMEMESİ, FATURADA YER ALMAKLA BİRLİKTE TARAFLAR ARASINDAKİ SÖZLEŞMEDE DÜZENLENMEMİŞ BİR HUSUSA İLİŞKİN KAYDIN DA KABUL EDİLDİĞİ ANLAMINA GELMEZ. VADE FARKI KAYDININ FATURANIN ZORUNLU İÇERİĞİNDE OLMAYIP, YASAL SÜREDE İTİRAZ EDİLMEDİ DİYE KABUL EDİLMESİNİN AĞIR BİR SONUÇ DOĞURACAĞI; FATURADAKİ VADE FARKI UYGULANIR İBARESİNİN YAZILMASI HALİNDE TTK.NUN 23/1. MADDESİNDEKİ KARİNENİN UYGULAMA ALANI BULMAYACAĞI, ZİRA FATURA SÖZLEŞME OLMADIĞI GİBİ, FATURAYA İTİRAZ EDİLMEMESİNİN DE ONA SÖZLEŞME NİTELİĞİ VERMEYECEĞİ KABUL EDİLMİŞTİR.

VI. SONUÇ:

TARAFLAR ARASINDA YAZILI ŞEKİLDE YAPILMAMIŞ OLMAKLA BİRLİKTE GEÇERLİ SÖZLEŞME İLİŞKİSİNDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARDA FATURALARA (BEDELİN BELLİ BİR SÜREDE ÖDENMESİ HALİNDE VADE FARKI ÖDENİR.) İBARESİNİN YAZILARAK KARŞI TARAFA TEBLİĞİ VE KARŞI TARAFÇA TTK.’NUN 23/2. MADDESİ UYARINCA SEKİZ  GÜN İÇİNDE İTİRAZ EDİLMEMESİ HALİNDE BU DURUM SADECE FATURA MÜNDERECATININ KESİNLEŞMESİ SONUCUNU DOĞURUP VADE FARKININ DAVALI YANCA KABUL EDİLDİĞİ VE İSTENEBİLECEĞİ ANLAMINA GELMEYECEĞİNE 27.06.2003 TARİHLİ İLK TOPLANTIDA ÜÇTE İKİ ÇOĞUNLUKLA KARAR VERİLDİ.

KARŞIOY

İÇTİHADI BİRLEŞTİRMENİN KONUSU, SÖZLÜ ŞEKİLDE GERÇEKLEŞMİŞ OLAN İLİŞKİYE DAYANILARAK DÜZENLENEN FATURAYA, TTK’NUN 23/2 NCİ MADDESİNE GÖRE, TEBLİĞİ MÜTEAKİP SEKİZ GÜN İÇİNDE İTİRAZ EDİLMEMESİ HALİNDE FATURADA YER ALAN VADE FARKI UYGULAMASINA DAİR KAYDIN, FATURA MÜNDERECATINDAN SAYILIP, SAYILMAYACAĞI HUSUSU İLE SINIRLANDIRILMIŞTIR.

TTK.’NUN 23/1 NCİ MADDESİNDE TÜCARİ İŞLETMESİ İCABI BİR MAL SATMIŞ VEYA İMAL ETMİŞ VEYAHUT BİR İŞ GÖRMÜŞ YAHUT MENFAAT TEMİN ETMİŞ OLAN TACİRDEN DİĞER TARAF KENDİSİNE BİR FATURA VERİLMESİNİ VE BEDELİ ÖDENMİŞ İSE, BUNUN DA FATURADA GÖSTERİLMESİNİİSTEYEBİLECEĞİ DÜZENLENMİŞ, FATURANIN TARİHİNİ YAPAN 213 SAYILI V.U.K.’NUN 229 NCU MADDESİNDE DE “FATURA, SATILAN EMTİA VEYA YAPILAN İŞ KARŞILIĞINDA MÜŞTERİNİN BORÇLANDIĞI MEBLAĞI GÖSTERMEK ÜZERE EMTİAYI SATAN VEYA İŞİ YAPAN TÜCCAR TARAFINDAN MÜŞTERİYE VERİLEN TİCARİ VESİKADIR” DENİLMİŞ, AYNI YASANIN 232 NCİ MADDESİNDE İSE, FATURA KULLANMA ZORUNLULUĞU DÜZENLENMİŞ BULUNMAKTADIR. BU YASAL DÜZENLEMELERDEN FATURANIN ANCAK BİR TİCARİ İŞLETMEYE İLİŞKİN OLARAK VE BELLİ FALİYETLERDE BULUNMA HALİNDE TACİRLER TARAFINDAN O FALİYETLE İLGİLİ OLAN KARŞI TARAF ADINA TANZİMİ GEREKEN, TİCARİ BİR BELGE OLDUĞU AÇIKTIR.

TTK.’NUN 23/2 NCİ MADDESİ “BİR FATURAYI ALAN KİMSE FATURAYI ALDIĞI TARİHTEN İTİBAREN SEKİZ GÜN İÇİNDE MÜNDERECATI HAKKINDA BİR İTİRAZDA BULUNMAMIŞSA, MÜNDERECATINI KABUL ETMİŞ SAYILIR” HÜKMÜ İLE FATURANIN ÖZELLİKLE TACİRLER ARASINDA BİR İSPAT VASITASI OLDUĞU VE SÜRESİNDE İTİRAZ EDİLMEMEKLEEDİLMEMEKLE MÜNDERECATINDAN SAYILAN HUSUSLAR YÖNÜNDEN DÜZENLEYENİN LEHİNE, ADINA FATURA DÜZENLENEN KİMSENİN ALEYHİNE BİR KARİNE OLUŞTUĞU KABUL EDİLMİŞ BULUNMAKTADIR.

15. HUKUK DAİRESİ İLE 11 VE 19 NCU HUKUK DAİRELERİ ARASINDAKİ İÇTİHAT AYKIRILIĞI, VADE FARKININ FATURA MÜNDERECATİNDAN SAYILIP, SAYILMAYACAĞI NOKTASINDA OLUP, 15. HUKUK DAİRESİ BU HUSUSU FATURA MÜNDERECATINDAN SAYMAZKEN, 11 VE 19 NCU HUKUK DAİRESİ VADE FARKINI HUKUKİ NİTELİĞİ İTİBARİYLE FATURA MÜNDERECATINDAN SAYMAKLA VE TTK.’NUN 23/2 MADDESİ KAPSAMINDA KALDIĞINI KABUL ETMEKTEDİR. BU DURUMDA HALLİ GEREKEN İLK HUSUS, FATURANIN UNSURLARININ NELERDEN İBARET OLDUĞU VE MÜNDERECATINDAN NEYİN ANLAŞILMASI GEREKTİĞİNİN AÇIKLIĞA KAVUŞTURULMASIDIR.

T.TİCARET KANUNU FATURADA BULUNMASI GEREKEN ZORUNLU UNSURLARI GÖSTERİLMEMİŞ İSE DE, V.U.K.’NUN 230 NCU MADDESİNDE ASGARİ ZORUNLU UNSURLAR BEŞ BENT HALİNDE SIRALANMIŞ OLUP, BUNLARIN ARASINDA VADE FARKINDAN BAHSEDİLMEMİŞTİR. ANCAK, 4 NCÜ BENTTE MALIN FİYATI DA YER ALMIŞ, BÖYLECE FİYATIN FATURADA ZORUNLU BİR UNSUR OLDUĞU YASAL DÜZENLEME İLE İFADE EDİLMİŞTİR. ÖTE YANDAN, TTK.NUN 23/1 NCİ MADDESİNDE BEDEL ÖDENMİŞ İSE, BUNUNDA FATURA DA GÖSTERİLECEĞİNDEN BAHSEDİLMEK SURETİYLE TTK. YÖNÜNDEN DE FİYATIN FATURADA YER ALMASI GEREKTİĞİ VURGULANMIŞTIR. ESASEN, BU YÖNDE NE UYGULAMADA VE NE DE DOKTRİNDE FARKLI BİR YAKLAŞIM DA YOKTUR. O HALDE, FİYATIN FATURADA YER ALMASI GEREKEN ASLİ VE ZORUNLU BİR UNSUR OLDUĞU ŞÜPHESİZ BULUNMAMAKTADIR. BU AŞAMADA FİYAT KAVRAMININ HUKUKİ TAVSİFİ ÜZERİNDE DURMAK GEREKİR. İTTİFAKLA KABUL EDİLDİĞİ GİBİ FİYAT, BİR DEĞER İLE PARA BİRİMİ ARASINDA İLİŞKİDİR. BİR BAŞKA İFADEYLE, ALIM SATIM, VEYA GÖRÜLEN BAŞKA BİR İŞ VEYA İMALAT VE YAHUT DA BİR MENFAAT TEMİNİ BAKIMINDAN BİR ŞEYİN PARA OLARAK DEĞERİNİ İFADE EDER. FİYATLA ÇOK YAKIN İLİŞKİSİ OLAN, HATTA İÇ İÇE BULUNAN VADE FARKININ HUKUKİ NİTELİĞİ İSE, UYGULAMA VE DOKTRİNDE FARKLI GÖRÜŞLERİN OLUŞMASINA NEDNE OLMUŞ, BU KAVRAMIN ANA PARA FAİZİ Mİ, TEMERRÜT FAİZİ Mİ, CEZAİ ŞART MI, GECİKME ZAMMI MI YOKSA MALIN BEDELİNE EKLENEN BİR ÖĞE, UNSUR MU OLDUĞU TARTIŞMA KONUSU YAPILMIŞTIR.

ANCAK, VADE FARKINI ÖZELLİKLE TACİRLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERDE, SÜRESİNDE ÖDENMEYEN MAL VE HİZMET BEDELİ DOLAYISIYLA, ALICININ FAİZ DIŞINDA ÖDEMEK ZORUNDA KALDIĞI VE SÖZLÜ AKDİN İNİKADI SIRASINDA TARAFLARCA KARARLAŞTIRILMIŞ EK BİR MİKTAR OLDUĞUNUN KABULÜ GEREKİR. KALDI Kİ, İÇTİHADI BİRLEŞTİRMENİN KAPSAMI DIŞINDA KALDIĞI BÜYÜK KURULCA KARARLAŞTIRILAN, TARAFLAR ARASINDA BU KONUDA SÖZLEŞME BULUNAN VEYAHUT BU KONUDA TEAMÜL OLDUĞU BELİRLENEN HALLERDE VADE FARKININ BEDELE (FİYATA) DAHİL OLDUĞU HUSUSLARI ÇEKİŞMESİZDİR.

BU İÇTİHADI BİRLEŞTİRMENİN KONUSUNU TEŞKİL EDEN TARAFLAR ARASINDAKİ AKDİN SÖZLÜ OLARAK GERÇEKLEŞTİRİLMİŞ OLMASI, HALİNDE İSE, AKTİN ESASLI UNSURU OLAN SEMENİ (FİYATI) TARAFLARIN NASIL KARARLAŞTIRMIŞ OLDUĞUNU ANCAK KENDİLERİ BİLEBİLİRLER. ÜCRETE HAK KAZANAN TACİR FATURAYI DÜZENLERKEN, SEMENİN BELİRLENEN BİR SÜREDEN SONRA ÖDENMESİ HALİNDE GÜNLÜK VEYA BİR BAŞKA SURETTE Kİ GECİKLEME ÖDEME HALİNDE, SEMENİN %1, %5’İ GİBİ BİR ORANLA EK BİR ÖDEME YAPILACAĞINI FATURAYA KAYDETMİŞ VE FATURAYI TEBELLÜĞ EDEN DE SEKİZ GÜN İÇİNDE BU KAYDA KARŞI ÇIKMAMIŞ İSE, TARAFLARIN SÖZLEŞMEYİ YAPARKEN DAHA BAŞLANGIÇTA SEMENİ BU ŞEKİLDE KARARLAŞTIRDIKLARININ, BİR BAŞKA İFADEYLE VADE FARKI UYGULANMASINI GEREKTİREN HALİN OLUŞMASI DURUMUNDA, FİYATI İLERDEKİ ÖDEME DURUMUNA GÖRE TARAFLARIN DEĞİŞİR ŞEKİLDE KARARLAŞTIRMIŞ OLDUKLARININ KABULÜ İLE VADE FARKININ FİYATIN EKİ, BİR UNSURU VE HATTA FİYATTAN SAYILMASI GEREKTİĞİNDE DURAKSAMA GÖSTERMEMEK GEREKİR. BU DURUMDA DA ZORUNLU BİR UNSUR OLARAK FATURADA YER ALMASI GEREKEN VE FATURA MÜNDERECATINDAN OLAN FİYATLA BÜTÜNLEŞEN VE FİYATTAN SAYILAN VADE FARKININ DA FATURAYA KAYDEDİLMESİ MÜMKÜN VE FATURA MÜNDERECATI KAPSAMINDA KALAN BİR KAYIT OLDUĞU BENİMSENİP, TTK.’NUN 23/2 NCİ MADDESİNİN VADE FARKINA YÖNELİK OLARAK DA FATURAYI DÜZENLEYEN TACİR LEHİNE BİR KARİNE YARATACAĞI KABUL EDİLMESİDİR. BÖYLE BİR DURUMDA OLUŞAN BU KARİNENİN AKSİNİN İSPAT KÜLFETİ BÖYLE BİR FATURAYI ALIP DA SÜRESİNDE İTİRAZ ETMEYEN DİĞER TARAFA AİT OLMALIDIR.

YUKARIDA AYRINTALARI İLE BELİRLENEN YASAL VE BİLİMSEL ESASLARA AYKIRI, YARGITAY’IN TİCARİ İLİŞKİLERDEN KAYNAKLANAN UYUŞMAZLIKLARI ÇÖZMEKLE GÖREVLİ 11 VE 19 NCU HUKUK DAİRELERİ’NİN KÖKLEŞMİŞ VE UYGULAMA İLE DOKTRİNDE BENİMSENMİŞ İÇTİHATLARINA TERS DÜŞEN, YASAL DAYANAKTAN YOKSUN SAYIN ÇOĞUNLUK GÖRÜŞÜNE İŞTİRAK ETMİYOR VE KARŞI OY KULLANMIŞ BULUNUYORUZ.

IŞIL ULAŞ

11. H.D BAŞKANI

YURDAER ÖZDİLEK

11. H.D. ÜYESİ

YILMAZ DERME

11. H.D. ÜYESİ

AHMET ÖZGAN

11. H.D. ÜYESİ

MEHMET KILIÇ

11. H.D. ÜYESİ

CUMALİ DEMİRKAYA

11. H.D. ÜYESİ

KARŞIOY

 

VADE FARKININ YASAL DAYANAĞI

VADE FARKI ÖZELLİKLE YKSEK ENFLASYONUN YAŞANDIĞI EKONOMİK KONJEKTÜRDE, SATICININ (ALACAKLININ) ENFLASYONUN YIKICI ETKİLERİNDEN KORUNMASI AMACIYLA UYGULANMAYA GİRMİŞ HUKUKİ BİR ENSTRÜMAN OLARAK KARŞIMIZA ÇIKMIŞTIR.

VADE FARKININ YASAL DAYANAĞINI BK.’NUN 182/2. VE 210/1. MADDELERİNDE BULABİLİRİZ. BK.’NUN 182/2. MADDESİNE GÖRE “AKSİNE …. SÖZLEŞME YOKSA SATICI İLE ALICI, BORÇLARI AYNI ZAMANDA İFA ETMEKLE MÜKELLEFTİR.” BK.’NUN 210/1. MADDESİNE GÖRE “AKSİNE BİR SÖZLEŞME MEVCUT DEĞİLSE SATILAN ŞEY ALICININ YEDİNE GİRİNCE SEMENE MÜSTEHAK OLUR. HER İKİ HÜKÜMDE DE AKDİN KURULUŞUNDAN SONRA TARAFLARIN BORÇLARINI AYNI ZAMANDA İFA ETMEK ZORUNDA OLDUKLARI ANCAK, AKSİNE SÖZLEŞME YAPILABİLECEĞİ BELİRTİLMİŞTİR. SATIŞ BEDELİNİN BELLİ BİR SÜRE SONRA ÖDENECEĞİ VE ÖDENMEYEN ALACAK İÇİN İÇİN VADE FARKI UYGULANACAĞI KARARLAŞTIRILMIŞSA, VADE FARKI, SATIŞ BEDELİ İLE ÖDEME YAPILACAK TARH ARASINDAKİ BEDEL FARKINI İFADE ETMEKTEDİR.

VADE FARKININ KOŞULLARI:

VADE FARKI İSTENEBİLMESİ İÇİN TARAFLAR ARASINDA BU KONUDA BİR SÖZLEŞME BULUNMASI VEYA TARAFLAR ARASINDA VADE FARKINA İLİŞKİN UYGULAMANIN BENİMSENMİŞ OLMASI GEREKİR.

VADE FARKI İSTENEBİLMESİ İÇİN GEREKLİ BU İKİ KOŞUL YÖNÜNDEN YARGITAY HUKUK DAİRELERİ ARADINDA GÖRÜŞ AYRILIĞI BULUNMAMAKTADIR.

ANCAK, UYGULAMADA VADE FARKI TALEP ETME YOLLARINDAN BİRİ DE BU HUSUSU, DÜZENLENEN FATURAYA KAYDETMEK VE FATURAYA İTİRAZ EDİLMEMESİ HALİNDE TTK.’NUN 23/2’DEKİ KARİNEDEN YARARLANMAK SURETİYLE BU KAYDA DAYANARAK VADE FARKI İSTEMEKTİR.

DÜZENLENEN FATURADA SÜRESİNDE ÖDEME YAPILMAMASI HALİNDE VADE FARKI ALINACAĞINA DAİR BİR KAYDIN BULUNMASI VE BU KAYDA DAVALININ TTK.’NUN 23/2. MADDESİNDE ÖNGÖRÜLEN SÜREDE İTİRAZ ETMEMESİ DURUMUNDA VADE FARKI İSTENEBİLECEK MİDİR?

TTK.’NUN 23/2. MADDESİNDE, BİR FATURAYI ALAN KİMSENİN ALDIĞI TARİHTEN İTİBAREN SEKİZ GÜN İÇİNDE MÜNDERECATI HAKKINDA BİR İTİRAZDA BULUNMAMASI HALİNDE MÜNDERECATINI KABUL ETMİŞ SAYILACAĞI ÖNGÖRÜLMÜŞTÜR. ANCAK, VADE FARKI KAYDININ BU KARİNEDEN YARARLANABİLMESİ İÇİN FATURA MÜNDERECATINDAN SAYILMASI GEREKİR.

YARGITAY HUKUK DAİRELERİ ARASINDA VADE FARKI ALACAĞINA İLİŞKİN KAYDIN FATURA MÜNDERECATINDAN SAYILIP SAYILMAYACAĞI HUSUSUNDA GÖRÜŞ AYRILIĞI MEVCUT OLDUGUNDAN BU GÖRÜŞ İYRILIĞI İÇTİHATLARIN BİRLEŞTİRİLMESİNİN KONUSUNU OLUŞTURMAKTADIR.

BU NEDENLE ÖNCELİKLE FATURA KAVRAMI VE FATURADA YER ALMASI GEREKEN KAYITLAR ÜZERİNDE DURMAK GEREKİR.

FATURA KAVRAMI VE FATURADA BULUNMASI GEREKEN KAYITLAR:

FATURA, SATILAN EMTİA VEYA YAPILAN İŞ KARŞILIĞINDA MÜŞTERİNİN BORÇLANDIĞI MEBLAĞI GÖSTERMEK ÜZERE, EMTİAYI SATAN VEYA İŞİ YAPAN TACİR TARAFINDAN MÜŞTERİYE VERİLEN TİCARİ BİR VESİKADIR.

FATURADA YER ALMASI GEREKEN KAYITLAR VUK.’NUN 230. MADDESİNDE SAYILMIŞTIR.

1- FATURANIN DÜZENLENME TARİHİ, SERİ VE SIRA NUMARASI,

2- FATURAYI DÜZENLEYENİN ADI, VARSA TİCARET UNVANI, İŞ ADRESİ, BAĞLI OLDUĞU VERGİ DAİRESİ VE HESAP NUMARASI,

3- MÜŞTERİNİN ADI, TİCARET UNVANI, ADRESİ, VARSA VERGİ DAİRESİ VE HESAP NUMARASI,

4- MALIN VEYA İŞİN, NEVİ, MİKTARI, FİYATI VE TUTARI,

5- SATILAN MALLARIN TESLİM TARİHİ VE İRSALİYE NUMARASI,

VADE FARKI, FATURADA YER ALMASI GEREKEN ZORUNLU KAYITLAR ARASINDA DEĞİLDİR. PROF. DR. OĞUZ KÜRŞAT ÜNAL “VADE FARKININ FATURA MÜNDERECATINDAN OLDUĞUNU, ZİRA FATURA MÜNDERECATININ SADECE ZORUNLU UNSURLARI DEĞİL YAZILMASI MUTAD (OLAĞAN) OLAN KAYITLARI DA KAPSAYABİLECEĞİNİ, VADE FARKININ FATURAYA YAZILMASININ OLAĞAN SAYILMASI GEREKTİĞİNİ” KABUL ETMİŞTİR. (FATURA VE İSPAT KUVVETİ S.51-52)

PROF DR. KARAYALÇIN “VADE FARKI KONUSUNDA SÖZLEŞMEDE HÜKÜM BULUNMAMASI HALİNDE VADE FARKINI İÇEREN FATURAYA İTİRAZ EDİLMEMESİ DURUMUNDA VADE FARKININ SÖZLEŞMESİNİN BİR UNSURU HALİNE GELDİĞİNİ” KABUL ETMEKTEDİR. (SEMPOZYUM S.108).

DEĞERLENDİRME VE SONUÇ:

SONUÇ OLARAK: VADE FARKI FAİZ NİTELİĞİNDE OLMAYIP, BUNUNLA BİR MALIN BEDELİNİN ÖDENECEĞİ TARİHTEKİ DEĞERİ BELİRLENMEK İSTENMEKTEDİR. YANİ MALIN BEDELİNİN ÖDENECEĞİ TARİHTEKİ DEĞERİNİ İFADE ETMEKTEDİR.

VUK.’NUN 230. MADDESİNDE “MALIN FİYATI VE TUTARI” FATURADA YER ALMASI GEREKEN ZORUNLU UNSURLAR ARASINDA SAYILDIĞINDAN, VADE FARKI MALIN BEDELİNİN ÖDENECEĞİ TARİHTEKİ DEĞERİNİ BELİRLEYEN BİR UNSUR OLDUĞUNDAN FATURA MÜNDERECATINDAN SAYILIR. BU NEDENLE VADE FARKI YER ALAN FATURALARA İTİRAZ EDİLMEMESİ HALİNDE VADE FARKI TALEP HAKKI DOĞAR.

FATURADA YER ALAN VADE FARKI UYGULANACAĞINA İLİŞKİN KAYIT SÖZLEŞME ŞARTLARINI DEĞİŞTİRMEYE YÖNELİK BİR İCAP OLARAK DA KABUL EDİLEBİLİR. NİTEKİM, PROF.DR.Y. KARAYALÇIN, PROF.DR.E. HIRŞ, DOÇ.DR. A. BATTAL TARAFINDAN DA SAVUNULAN BU GÖRÜŞE GÖRE, FATURAYI ALAN, TTK.’NUN 23/3. MADDESİNDEKİ SEKİZ GÜNLÜK SÜREDE İTİRAZ ETMEMESİ HALİNDE FATURA DÜZENLEYENİN İCABINI ZIMMEN KABUL ETMİŞ SAYILIR.

AÇIKLANAN NEDENLERLE, TARAFLAR ARASINDA YAZILI BİR SÖZLEŞME BULUNMAMASI VE FATURADA YER ALAN VADE FARKI ALINACAĞINA İLİŞKİN KAYDA TTK.’NUN 23 MADDESİNDE ÖNGÖRÜLEN SEKİZ GÜNLÜK SÜREDE İTİRAZ EDİLEMESİ HALİNDE, VADE FARKI İSTENEBİLECEĞİ GÖRÜŞÜNDE OLDUĞUMUZDAN SAYIN ÇOĞUNLUĞUN AKSİ YÖNDE OLUŞAN KARARINA KATILAMIYORUZ.

COŞKUN KOÇAK

19.H.D.BAŞKANI

ŞÜKRÜ SARAÇ

19.H.D.ÜYESİ